کد مطلب:1310 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:25

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

رابطه فرد و اجتماع از ديدگاههاي گوناگون چگونه است؟

براي توضيح لازم در رابطه فرد و اجتماع بايستي سه ديدگاه مختلف را درنظر بگيريم:
ديدگاه يكم ـ طبيعي معمولي، از اين ديدگاه مي‎توان گفت:
فرد بنياد اجتماع و اجتماع شكل‎دهنده و توجيه‎كننده فرد است.
اين اصل را مي‎توانيم با دلايل زير بپذيريم:
1ـ اجتماع يك كل مجموعي تشكل يافته از اجزاء است و هريك از اين اجزاء يك فرد است. در اين مورد هم مانند ساير موارد «كلّ و اجزاء» بدون اجزاء، كلّ نمي‎تواند وجود داشته باشد. حتي از نظر رياضي دقيق با منفي شدن يك جزء از كل، به همان اندازة جزء منفي كل مختل مي‎شود، نهايت امر اينست كه چون اجتماع داراي سيستم باز است، لذا مي‎تواند جزء بلكه اجزاء منفي را مادامي كه از نوع اجزاء بنيادين نباشد، جبران نمايد و يا ناديده بگيرد.
2ـ هر فردي كه در اجتماعي زاييده مي‎شود، در مجموع تشكل‎يافته‎اي قرا مي‎گيرد كه اصول و قوانين پيش ساخته و معلومات و بينش‎هاي شايع و حقوق و آداب و رسوم تثبيت شده، زندگي آن مجموع تشكل يافته را رنگ‎آميزي نموده است، به طوري‎كه عصيانگري بر ضد آن رنگ‎آميزي، نوعي دست شستن از زندگي براي فرد محسوب مي‎شود.
3ـ احساس همنوعي افراد با يكديگر و فرد با مجموع تشكل يافتة اجتماع، يكي ديگر از عوامل شكل‎پذيري و توجيه شدن فرد به وسيلة اجتماع است.
اين احساس دروني مخصوصاً موقعي كه فرد با اكثريت و اجتماع روبرو مي‎شود، بطوري شدت پيدا مي‎كند كه خود را در آن اكثريت و اجتماع هضم شده درمي‎يابد.
ديدگاه دوم ـ از نظر رابطة قراردادي
مقصود ما از رابطة قراردادي فرد و اجتماع اينست كه يك عدّه مسايل قراردادي در طول تاريخ و در هر جامعه‎اي با اختصاصات هريك، فرد و اجتماع را از يكديگر تفكيك كرده براي هر يك از آن دو، منطقة جداگانه‎اي منظور نموده است. اين رابطه در جوامع و ملل ديروز و امروز وابسته به تفسير موجوديت فرد در مقابل اجتماع و ارزيابي آن است.
چه بسا ارزيابي و تفسيري كه براي فرد در يك جامعه‎اي صورت گرفته و در نتيجه از حقوق و قوانين معيني برخوردار مي‎شود، در جامعة ديگر قابل پذيرش نبوده باشد.
البته مسلم است كه تفسير هويت فرد و ارزيابي آن در تحليل‎ها و علت‎جويي‎هاي نهايي به امور و پديده‎هاي طبيعي مخصوص هر جامعه مستند مي‎باشد، ولي تفكيك و تنظيم دو منطقه فرد و اجتماع از يكديگر به وسيلة حقوق‎هاي قراردادي صورت مي‎گيرد.
ديدگاه سوم ـ نظر به ماهيت انسان
در هنگام بحث و شمارش اصالت‎ها و مختصات و ارزش‎هاي انساني، ماهيت كلي انسان مطرح مي‎گردد و كميّت افراد چه به طور گسيخته و چه به طور تشكل‎يافته ناديده گرفته مي‎شود، زيرا نظر به ماهيت انسان چنانكه به خصوصيات غيرقابل توجه فردي بستگي ندارد، همچنان كميّت افراد را منظور نمي‎نمايد. از اين ديدگاه رابطة فرد و اجتماع رابطة امواج با يكديگر است كه از يك دريا سربرمي‎كشند. استناد ذاتي امواج به دريا كاملا طبيعي و روابط آن امواج با يكديگر و همچنين رابطة آن امواج پس از به وجود آمدن و تعين با دريا قراردادي مي‎باشد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 1
آية الله محمدتقي جعفري